Stowarzyszenie Łagierników Żołnierzy Armii Krajowej

„Historia śpiewana”

O projekcie

„Historia Śpiewana” to projekt zorganizowany przez Stowarzyszenie Łagierników Żołnierzy Armii Krajowej. Wyjątkowe okoliczności zmuszają do podejmowania wyjątkowych działań. Tak było w tym roku, gdy ze względu na sytuację epidemiczną Stowarzyszenie musiało zmienić swoje plany i dostosować się do nowej rzeczywistości. Mimo tych ograniczeń, powstał wyjątkowy projekt, który przyczynić się może do upowszechnienia wiedzy na temat polskiego dziedzictwa narodowego, w szczególności w zakresie muzycznej twórczości patriotycznej.

„Historia Śpiewana” to dwa niezwykłe koncerty online skupione wokół szczególnie ważnych dla Kresowian wydarzeń – Operacji „Ostra Brama” i Bitwy pod Surkontami. Poza tym, częścią projektu jest również ośmioodcinkowy cykl „Historia Jednej Piosenki” poświęcony najpopularniejszym pieśniom patriotycznym, towarzyszącym naszym przodkom w ważnych wydarzeniach XX wieku. Tym przedsięwzięciem pragniemy przypominać o ważnych, ale mało popularnych wydarzeniach z czasów II wojny światowej, a także oddać cześć osobom, które oddały życie za naszą wolność.

Operacja „Ostra Brama”

7 lipca 1944 r. oddziały AK rozpoczęły działania znane pod nazwą Operacja „Ostra Brama”. Ich celem było odbicie Wilna z rąk Niemców przed wkroczeniem do miasta oddziałów sowieckich. Polacy, choć mniej liczni i gorzej uzbrojeni, wykazali się ogromnym męstwem, uporem i odwagą. Niedługo później do walk dołączyły oddziały Armii Czerwonej i po kilku dniach krwawych walk, 13 lipca 1944 r., udało się wyzwolić miasto. Na wieży zamkowej zatrzepotała biało-czerwona flaga. Niestety, w ciągu kilku najbliższych dni „sojusznicy” aresztowali i zesłali do łagrów polskich żołnierzy i oficerów, w tym dowodzącego akcją ppłk Aleksandra Krzyżanowskiego ps. „Wilk”. Kilkuset Polaków straciło w walce zdrowie lub życie, a kilka tysięcy trafiło do rosyjskich obozów. Mimo to, Wilno nie wróciło do Polski.

Dokładnie w 76. rocznicę rozpoczęcia Operacji „Ostra Brama”, 7 lipca 2020 r., odbył się koncert on-line przypominający o tych wydarzeniach. Niestety z powodu epidemii nie mogliśmy jak co roku przybyć do Wilna na obchody uroczystości, ale dane nam było spotkać się wirtualnie. Na scenie zobaczyliśmy Annę Przybysz, która wraz Mateuszem Wachowiakiem (akordeon) i Jackiem Przybyszem (gitara) tworzy zespół Triodeon. Artyści wykonali szereg przedwojennych utworów z repertuaru wojskowego i rozrywkowego, takich jak „Warszawianka”, „Miłość ci wszystko wybaczy” czy „Serce w plecaku”. Piosenki przeplecione zostały emocjonalnymi opowieściami dotyczącymi historii Wilna, Operacji „Ostra Brama” oraz losów gwiazdy przedwojennej estrady, Hanki Ordonówny.

Surkonty

Po odbiciu Wilna, Sowieci rozpoczęli aresztowania i rozbrajanie żołnierzy AK. Ci spośród Nowogródzkiej AK, którym udało się uniknąć niewoli, postanowili wytrwać w walce, a na ich czele stanął cichociemny mjr Maciej Kalenkiewicz ps. „Kotwicz”. 21 sierpnia 1944 r. niedaleko Surkont (obecnie Białoruś) 72-osobowy oddział pod dowództwem „Kotwicza” został zaatakowany przez żołnierzy sowieckich. Polacy zmusili wroga do odwrotu i wezwania posiłków. W tym czasie część żołnierzy Armii Krajowej wycofała się, a na placu boju pozostała grupa żołnierzy i oficerów z majorem „Kotwiczem” na czele pragnącym zadbać o rannych podkomendnych. NKWD przybyła jednak ponownie na miejsce bitwy, już ze zwiększonymi posiłkami. Niestety, w drugim natarciu znacznie powiększone siły sowieckie wzmocnione nalotem bombowym przesądziły o losach bitwy. Pod Surkontami poległo 36 bohatersko broniących się żołnierzy AK, w tym mjr Kalenkiewicz. Z powodu ogromnej przewagi przeciwnika, bitwa pod Surkontami nazywana jest „Polskimi Termopilami”.

Ze względu na sytuację epidemiczną w tym roku nie mogliśmy, tak jak zazwyczaj, przybyć osobiście do Surkont na Białorusi, by nad mogiłami żołnierzy Armii Krajowej zmówić modlitwę. Mimo to, chcąc oddać cześć poległym w bitwie, zorganizowaliśmy koncert online, który odbył się równo siedemdziesiąt sześć lat po starciu, 21.08.2020 r. Tego dnia podziwialiśmy wyjątkowy występ barda Macieja Wróblewskiego. W repertuarze Artysty znalazło się wiele wzruszających i emocjonalnych pieśni patriotycznych, w tym „Zaszum nam Polsko”, „Matka i serce syna” czy skomponowana z okazji poprzedniej rocznicy bitwy pieśń „Surkonty 44”.

Historia jednej piosenki

W dniach 23-30.10.2020 r. wyemitowany został cykl wydarzeń historyczno-muzycznych „Historia Jednej Piosenki”. Każdego dnia ukazywał się jeden odcinek poświęcony konkretnemu utworowi związanemu z dziejami naszego Narodu. W trakcie cyklu przytoczone zostało tło historyczne piosenek i dzieje ich twórców, a opowieściom towarzyszyły piękne archiwalne fotografie i filmy. Poza zdobyciem wiedzy o utworach, dane nam było poznać laureatów Międzynarodowego Festiwalu Pieśni Pamięci „Walczącym o Niepodległość”. Po krótkiej rozmowie z artystami usłyszeliśmy utwory w ich wykonaniu.